کتاب دا ناں: انج نہ ہووے
صنف: شاعری
شاعر دا ناں: زین جٹ لخت و تبصرہ : صفیہ ہارون
مل: 700 روپے
ملن دا پتا: عروض پبلی کیشنز گوجرانوالہ
کجھ دن پہلاں ڈاک راہیں زین جٹ دی پنجابی شاعری دی کتاب ”انج نہ ہووے“ ملی۔ ویسے تے زین دی شاعری فیس بک تے پڑھدے ای رہنے آں پر کتابی صورت اچ اوہناں نیں اپنے کلام نوں اکٹھا کر کے بوہت ودھیا کم کیتا اے۔ ادیب تے شاعر اپنے جیوندیاں ای جے اپنا لکھیا ہویا کتابی صورت اچ سانبھ جان تے ٹھیک اے، نئیں تے کل نوں کوئی بھلیا بھوگ نئیں پاؤندا کہ ایس دنیا اچ کون آیا سی تے کون گیا چلا اے۔۔۔۔۔۔ زین خود اپنے شعر راہیں ایس گل دی گواہی دے رئے نیں
مینوں مار وی دیوو تے
میرا لکھیا بولے گا
جذبے لے کے ٹریا واں
آپے رستا بولے گا
زین اج دا شاعر اے، جیہڑا روندے کرلاندیاں دے دکھ وی لکھدا اے تے فیر اپنیاں لفظاں راہیں اوہناں دے زخماں تے پھاہے وی رکھدا اے۔ سچ آکھاں تے زین سچے جذبیاں دا اچا شاعر اے۔ انگریزی نقاد ٹی ایس ایلیٹ دا خیال اے کہ شاعری لئی جذبے دی بڑی لوڑ ہوندی اے۔ جذبہ زبان نوں عام زبان توں اچا کر دیندا اے۔ کسے وی فن پارے نوں جانچن لئی بوہت ضروری اے کہ اوہنوں اوسے جذبے دے تحت پرکھیا جائے جس دے تحت فن کار نیں اوہنوں تخلیق کیتا اے۔ زین وی جذبے دا شاعر اے۔ اوہندا جذبہ ماضی، حال تے مستقبل تیکر اپڑیا ہویا اے۔ او وقت دا اسیر نئیں اے بل کہ وقت نوں اپنا اسیر بناون دے جتن کردا نظر آؤندا اے۔
سورج وانگوں چمکن دا ول دسنا واں
میں لوکاں نوں جیون دا ول دسنا واں
پیراں تے نئیں جذبے تے بس ٹردا جا
منزل تیکر اپڑن دا ول دسنا واں
میں وسنیک آں بلھے شاہ دی دھرتی دا
مرشد اگے نچن دا ول دسنا واں
ہر شاعر یا ادیب جیہڑا بلھے شاہ دی دھرتی نال جڑیا ہویا اے، اوہنوں ایس جڑت تے بوہت مان اے تے ہونا وی چاہیدا اے کیوں جے بلھے شاہ او صوفی بزرگ نیں جیہڑے پتھر نوں وی پارس کر دیندے نیں۔ میلے کچیلیاں دے دل دے میل دھو دیندے نیں۔
زین اپنی شاعری راہیں اک ایہو جیہی دنیا وسان دے ریجھ وان نظر آؤندے نیں جتھے کوئی غریب مسکین نہ ہووے، کوئی بھکھا نہ سوویں، کوئی وڈا وڈیرا کسے اللہ لوک دا لہو نہ پیوے، کوئی زمین دار کسے کسان دی محنت نہ مارے، کوئی ظالم کسے مجبور تے لاچار تے ظلم نہ کرے، کوئی جاگیردار کسے غریب نوں موت دا حکم نہ سناوے، ہر تھاں ہریالی تے خوش حالی ہووے، محبت، دولت تے خوشیاں دی فراوانی اے تے کوئی دکھ کسے بندے دی جان نہ لوے۔
الفت دیاں باغاں اچ کدے خار نہ اپڑے
اس امن دی وستی کوئی تلوار نہ اپڑے
شاعر تے عام آدمی وچ فرق ہوندا اے۔ شاعر عام لوکاں کولوں زیادہ حساس تے باشعور ہوندا اے۔ اوہ اوہناں گلاں باتاں نوں وی محسوس کردا اے جیہناں بارے اک عام آدمی سوچ کے اپنا ویلا ضائع نہیں کرنا چاہندا۔ زین نیں وی اپنے آسے پاسے کھلرے واقعات تے عصری حالات نوں اپنی شاعری راہیں بیان کرن دی کوشش کیتی اے۔ زبان و بیان دی سادگی تے بےساختگی، تشبیہ استعارے دی سچجی ورت، درد تے سوز، ایہہ غزل دیاں او بنیادی خوبیاں نیں جیہڑیاں غزل دے حسن نوں دون سوایا کر دیندیاں نیں۔ زین دی غزل اندر ایہہ سبھے خوبیاں بڑے سچجے ڈھنگ نال ورتیاں گئیاں نیں۔
رنگ غلامی دیوچ رنگیاں سب درباری سوچاں
زندہ قوماں دا کم نہیں جے ایہ بازاری سوچاں
کنے دن ہو گئے کوئی سجرا شعر نہیں ہویا
کنے دن نیں ہو گئے مینوں واج نہیں ماری سوچاں
ذہن دی کندھ تے ون سونے پہلاں مصرعے اگے
فر حسناں دی بھاگ بھری تے غزل اساری سوچاں
میرے کولوں دور ای لے جا نفرت دیوچ پلیاں
میرے وارے نہیوں بیبا ایہ دو دوھاری سوچاں
اک فقیر دعا جد دتی شالا خشیاں مانیں
پچھلی لنگھی ساری اگے آن کھلاری سوچاں
زین اوہ شاعر اے جیہڑا اپنی دھرتی، اپنی ماں بولی تے اپنے وسیب نال جڑیا ہویا شاعر اے تے اوہنوں ایہندے تے ڈھیر مان وی اے۔ اوہندی شاعری اندر پینڈو وسیب، پینڈو رہتل، پینڈو ثقافت تے پنڈ دیاں لوکاں دی سادگی دی جھلک کئی طرحاں دے روپ وٹا کے سامنے آؤندی اے۔ لکھدے نیں:
ٹھنڈیاں مٹھیاں چھاواں پنڈ
ون سونیاں تھاواں پنڈ
چوں چوں کرنی چڑیاں نیں
کاں کاں لانی کاواں پنڈ
انج تے حالے آنا نہیں
توں آکھیں تے آواں پنڈ؟
سوچاں زندگی دا سرمایہ تے ترقی دی پوڑی ہوندیاں نیں پر شرط ایہہ وی اے کہ سوچاں چنگیاں ہوون۔ جے ایہہ سوچاں منفی روپ وٹا لین تے زندگی پٹھے گیڑے کھان لگ پیندی اے تے نال کئیاں دوجیاں لوکاں دی زندگی وی تباہ ہو جاندی اے۔ زین ایہو جیہیاں سوچاں نوں ای ڈکن دا مشورہ دیندے ہوئے لکھدے نیں:
دے لگاماں وحشیاں جہی سوچ نوں
آدمی دا ایسراں قتل نہ کر
شاعرانہ خیال اندر اختصار ضروری اے۔ چھوٹا جیہا خیال شعر اندر بیان کرنا شعر نوں وی حسن عطا کردا اے۔ طویل شعری خیال نہ صرف شعر دے حسن نوں خراب کردا اے بل کہ اوہندا مطلب وی ڈبو دیندا اے۔ ایہہ خیالی اختصار زین دی شاعری دی ساریاں توں وڈی خوبی اے۔ او اختصار توں کم لیندیاں ہویاں شعر دے اجزا نوں قاری دی متخیلہ تے چھڈ دیندا اے تے اپنے خیال دی وضاحت لئی ایمائیت تے اشارے کنائے توں کم لیندا اے۔ زین دی شاعری نوں مکھ رکھدیاں ہوئیاں ایہہ آکھیا جا سکدا اے کہ اوہناں دی شاعری اندر سارے لوک رنگ موجود نیں۔ اوہناں نہ صرف اپنے علاقے دی نمائندگی کیتی اے بل کہ ماں بولی پنجابی زبان نال پیار دا حق وی ادا کر دتا اے۔
ایہ کوئی گل اے منٹاں دیوچ اگ وساون لگ پیندے نیں
نکیاں نکیاں گلاں تے بندوق چلاون لگ پیندے نیں
نہ ہووے تے پگ نوں وی ایہ پیراں تھلے سٹ دیندے جے
پیسا ہووے تے فیر لوکی پیر دباون لگ پیندے نیں
میرے پنڈ دا ایہ ورتارا میرے پنڈ نوں کھا جاوے گا
گل مکاون دی تھاں لوکی گل ودھاون لگ پیندے نیں
میں جہناں دے ہر اک عیب تے پردے پاندا تھکد انہیں آں
میرا عیب جے لبھ جاوے تے ڈھول و جاون لگ پیندے نیں
جبڑے قسماں کھا کے وعدے نال ٹرن دے کردے نیں نا
اوکھا ویلا آ جاوے تے سانجھ مکاون لگ پیندے نہیں
زین نوں اوہناں دی پہلوٹھی کتاب دیاں ڈھیر ودھائیاں۔ میں امید تے دعا کردی ہاں کہ اللہ ربّ العزت اوہناں دے قلم نوں رواں رکھے تے او لکھدے رہن۔
آمین ثم آمین۔
